De afgelopen twee schooljaren heeft onze school zich verdiept in traumasensitief onderwijs. Er zijn studiedagen aan gewijd, materialen aangeschaft. Onderzocht is hoe klaslokalen traumasensitief kunnen worden ingericht, maar het belangrijkste is de verandering die bereikt is bij het team in de omgang met de leerlingen. Alle teamleden hebben meer begrip gekregen van de herkomst van bepaald, vaak grensoverschrijdend, gedrag van een leerling. Ernstige gebeurtenissen in de vroege jeugd, zoals mishandeling of scheiding van ouders, dragen vaak ver. De door kinderen aangeleerde copingmechanismen om met deze trauma’s om te gaan, zorgt bij een verkeerde pedagogische aanpak voor verdere traumatisering en probleemgedrag tot in de volwassenheid aan toe. Het team heeft handvatten aangereikt gekregen hoe vervolgens traumasensitief met dit gedrag om te gaan. Binnen school zien we dit jaar dan ook vele voorbeelden hoe een trauma-sensitieve aanpak tot positieve gedragsverandering leidt. Het is daarbij waardevol te zien dat deze gedragsverandering zich niet alleen beperkt tot de leerkrachten.

Een paar dagen geleden liep onze conciërge Edsel beneden in de gang door de school, waar hij tot zijn ergernis een papieren zakje, waarin een broodje van de bakker om de hoek had ingezeten, op de grond zag liggen. Geïrriteerd, want dit was niet de eerste keer, ruimde hij het afval op. Aangezien dit de zoveelste keer was en niemand graag de rotzooi van een ander opruimt en omdat hij als oud-politieman de dader wilde ontmaskeren, besloot hij eens te kijken op de camerabeelden. Zo kon hij snel vaststellen wie de gang had bevuild. Terugkijkend op de camerabeelden zag hij dat leerling Tom de dader was. Door het klapperen van de klapdeuren was onbedoeld het papieren zakje uit de hand van Tom gewaaid en op de grond gedwarreld. Dit eerste gebeurde per ongeluk, maar toen Tom zag dat het zakje waar zijn broodje in gezeten had op de grond lag, liep hij door. Hij verzuimde dus deze op te ruimen en door te lopen naar zijn lokaal. 

Toen Edsel dit gezien had, dacht hij bij zichzelf; ik kan nu twee dingen doen, of ik loop boos naar de leerling toe waarna ik hem stevig aanspreek op zijn gedrag, of ik laat hem het filmpje zien en ga open met hem in gesprek over wat hij zelf van het filmpje vindt. Edsel besloot het laatste te doen. 

Tom had op dat moment het praktijkvak horeca en was in de keuken aan het werk. Edsel vroeg of hij Tom even uit de les mocht halen. Hij wilde hem niet  aanspreken en confronteren in het bijzijn van zijn klasgenoten, wat hij in verleden mogelijk wel had gedaan. Nadat ze apart waren gaan zitten, liet Edsel het filmpje zien en vroeg aan Tom wat hem opviel aan het filmpje. Tom keek ingespannen naar de scène met hem in de hoofdrol die zich op de mobiel ontrolde. Na het zien zei hij direct: “Sorry, sorry, meester! Zal ik het nu opruimen?” 

Edsel antwoordde met rustige stem: “Nee, dat heb ik al gedaan voor je.” Tom keek hem afwachtend aan.

“Het kan gebeuren dat door de wind van de klapdeuren iets uit je handen waait,” vervolgde Edsel rustig, zelfs begripvol,  pratend. “Maar wat ik vervelend vind, is dat je het vervolgens niet opruimt.” Hier liet hij een stilte vallen.

“Hoe zou jij het vinden als anderen dit doen?” 

“Niet leuk natuurlijk,” antwoordde Tom schuldbewust. “Sorry, ik zie nu pas door het filmpje wat u bedoelt.”

Aldus een mooi voorbeeld, waarbij door te reflecteren op negatief gedrag een leerling uit zichzelf kan verwoorden wat er anders moet, zonder dat er sprake is van conflict. De leerling ervaart hierdoor minder stress en spanning en wordt mede eigenaar van de oplossing. Ook de conciërge Edsel zorgt goed voor zichzelf doordat er door deze aanpak minder negatieve energie uitgaat naar het corrigeren van gedrag. En er is sprake van een dialoog en gelijkwaardigheid in het gesprek tussen medewerker en leerling. 

Hieruit blijkt ook dat een trauma-sensitieve aanpak niet tot leerkrachten beperkt moet blijven, maar iedereen die werkzaam is binnen school moet bereiken. Edsel vertelde als afsluiting van zijn verhaal dat hij ervan overtuigd is dat voor toekomstig handelen van Tom bewustmaking van wat hij niet goed deed, beter werkt dan een stevige uitbrander zonder zelfinzicht en dus zonder leerwaarde.

Cees Blij