Riemer Poortstra

Leerrecht naast leerplicht?

Leerrecht naast leerplicht?

De leerplichtwet dateert alweer van 1969. Ondanks vele aanpassingen is de hoofdlijn nog steeds leidend: ouders zijn verplicht hun kind op een school aan te melden. Dat geldt vanaf 5 jaar tot en met 16 jaar en aansluitend is er nog twee jaar kwalificatieplicht. Over artikel 5a van de leerplichtwet is veel te doen: kinderen kunnen vrijgesteld worden van de leerplicht vanwege ernstige fysieke of psychische belemmeringen. Die vrijstelling kent volgens de leerplichtwet maar twee smaken: een vrijstelling voor een jaar of voor de hele duur van de leerplicht. Sinds een paar jaar vraagt het samenwerkingsverband elk kwartaal bij de gemeenten, afdeling leerplicht, het aantal “vrijstellingen onder 5a” op en geeft dat aantal door aan de onderwijsinspectie. Omdat het moet. Maar dan?


Is dat nog van deze tijd, een vrijstelling? Sinds passend onderwijs gaat het toch om behoeften waar een passend aanbod op geboden zou moeten worden? Jazeker. Maar de wet schrijft nog steeds voor dat scholen geoorloofd en ongeoorloofd verzuim registreren. Niet dat er binnen een paar weken een passende begeleiding georganiseerd moet worden. In de pandemie van afgelopen jaar met schoolsluitingen werden de registratiesystemen stop gezet: thuisblijven was de bedoeling en schoolbezoek werd als een noodzakelijke ondersteuningsvorm gezien. Niet thuiszitten, maar schoolzitten werd als een probleem gezien.

En thuiszitters zijn er al genoeg. Nee, teveel. Ongeveer 5000 officieel, maar als (zeer) langdurig verzuim, wachtlijsttijden e.d. worden meegeteld , worden aantallen van 15.000 genoemd. De politiek, ouderorganisaties en vele anderen kunnen maar niet accepteren dat passend onderwijs (nog) niet heeft gezorgd voor het ver terugdringen van het aantal thuiszitters.


De politiek, in dit geval D66, werkt al een tijdje aan een initiatief-wetsvoorstel: Leerrecht. Het zou naast de leerplicht moeten zorgen voor passender aanbod. Want alle kinderen hebben ontwikkelmogelijkheden en het onderwijs kan daar voor een belangrijk deel aan bijdragen. Is dat reëel? Kunnen leerkrachten alle maatwerk bieden? Zijn schoolgebouwen ingericht om naast onderwijs ook (jeugd)zorg een werkvloer te bieden? Is ons onderwijs niet teveel ingericht op diplomering en het afrekenen van scholen op slagingspercentages en onverkorte schoolloopbanen?


We hebben meer nodig dan wettelijke kaders. Dat is duidelijk. En leerrecht, naast ontwikkelrecht, hoorrecht en misschien ook zorgrecht geeft wel een andere denkrichting. En daarmee een uitwerkrichting. En daarmee is leerrecht een opdracht voor het onderwijs: een plicht om passender onderwijs te organiseren, om ontwikkeling en leren, hoe gering ook, te stimuleren en vorm te geven. We willen afgerekend worden op het bieden van ontwikkelperspectief. Een recht of een plicht?

Riemer Poortstra is directeur bij Samenwerkingsverband V(S)O Eemland. Deze column is op 26 november gepubliceerd in hun nieuwsbrief.