Over de OZA-route
In de onderwijs- en zorgroute (OZA-route) West-Brabant werken gemeenten, onderwijs en zorgpartners nauw samen. Ze brengen weer beweging in de zeer complexe casuïstiek van kinderen en jongeren in de regio. Alle deelnemers aan de OZA-route komen met creatieve ideeën en creëren regelruimte voor het mogelijk maken van oplossingen. Wat er in de regio West-Brabant gebeurt, is heel bijzonder. Gedragswerk vertelt daarom de verhalen van verschillende deelnemers aan deze OZA-route en hoopt daarmee anderen te inspireren.

“Mijn naam is Marieke Richters en ik vervul twee rollen binnen mijn functie bij het Regionaal Bureau Leren West-Brabant. Als eerste werk ik als vangnet coördinator voor alle jongeren die tussen wal en schip vallen, waarbij professionals vastlopen en mijn hulp inschakelen. Daarnaast ben ik beschikbaar voor de OZA-route en werk ik mee in de werkgroep casuïstiek, de werkgroep realisatie en als onafhankelijk actor in casuïstiek die is vastgelopen.”

Je komt pas aan leren toe als je je veilig en prettig voelt

“Het is mijn heilige overtuiging dat alle jongeren recht hebben op een plekje in onze maatschappij. Het leren en ontwikkelen hoeft niet altijd binnen een schoolse setting, maar moet wel altijd worden gefaciliteerd, gewaardeerd en erkend. Soms moet dat op andere manieren dan binnen bestaande mogelijkheden.”

“In mijn 20 jaar in het werkveld ben ik erachter gekomen dat er altijd zaken spelen die niet aan de jongeren zijn te wijten. Er is veelal sprake van multi-problematiek. Van een moeilijke thuissituatie tot niet begrepen worden door een docent. Of schuldenproblematiek. Jongeren komen pas aan leren toe op het moment dat ze zich prettig en veilig voelen.”

Out-of-the-box-onderwijs

“Binnen het Regionaal Bureau Leren zijn we verantwoordelijk voor alle vijf tot 23-jarigen in de regio West-Brabant zonder startkwalificatie of het hoogst haalbare bereikt. Onze visie op deze groep jongeren zou moeten zijn: we doen datgene dat de jongeren helpt een duurzame plek te krijgen binnen de maatschappij.”

“Toch merk ik dat er anders wordt gekeken naar de groep leerlingen van vijf tot zestien jaar die leerplichtig zijn dan naar de groep jongeren tussen de zestien en achttien jaar die kwalificatieplichtig zijn. In deze laatste groep kijkt men in het mbo al meer naar de mogelijkheden voor out-of-the-box-onderwijs. Onderwijs als middel in plaats van een doel op zich. Daarnaast heb je ook nog de groep 18 plus waar we proberen te kijken wat er vanuit de gemeente nodig is om weer aansluiting te vinden met de maatschappij. Daar zitten een heleboel verschillende werkzaamheden en gedachtegangen bij.”

Niet zomaar een pleister uit het bakje

“Het verbaast me soms hoe een besluit wordt genomen of een interventie wordt aangedragen zonder écht te kijken naar de situatie. Voor mij is het meest belangrijk om te kijken naar de specifieke situatie van het kind. Kijk naar de eventuele wonden die er zijn. En haal dan niet zomaar een pleister uit het bakje, maar kijk naar welke oplossing of interventie het beste is voor het kind.”

“Mijn rol binnen gesprekken is om ervoor te zorgen dat de aandacht gevestigd blijft op het doel van de jongere op de langere termijn en wat we inzetten om dat doel te bereiken. Als blijkt dat wat we tot nu toe hebben gedaan niet het gewenste resultaat oplevert, proberen we dat dus niet opnieuw.”

Een leerling kan je begeleiden, een groep kan je lesgeven

“Zo kreeg ik eens te maken met een situatie waarin een jongen met autisme geplaatst werd bij een IT-bedrijf. We hebben toen ‘omgekeerd leren’ ingezet. Daarbij kijken we naar wat de leerling uiteindelijk wil doen – in dit geval programmeren – en laten we zien welke vakken hij nodig heeft om dat te bereiken.”

“Uiteindelijk bleek dat bij dit IT-bedrijf niet één maar wel tien van dit soort leerlingen zaten. Toen dachten we meteen: naar dit bedrijf kunnen we een leraar sturen. Eén leerling kan je begeleiden, maar een groep kan je lesgeven. Zo ontstond een situatie die vooraf niet voor mogelijk werd gehouden. Waar partijen normaal tegen muurtjes oplopen, kregen we het nu voor elkaar. Het was echt een aha-moment voor een aantal mensen. Het is dus mogelijk om te werken vanuit de vraag: ‘Hoe willen we dat de wereld werkt voor dit soort jongeren?’.”

“Als we jongeren willen meenemen in onze maatschappij, dan is zingeving het allerbelangrijkst.”

Zorg en onderwijs samen in één aanpak

“De situatie waarbij het anders loopt dan de standaard school-route, noemen we de OZA-route. Bij de OZA-route – een onderwijs-zorgarrangement – komen zorg en onderwijs samen in één aanpak. Hierbij staat de ondersteuningsbehoefte van het kind centraal.”

“Ik had in een eerdere ervaring ook al gezien dat het vaak veel makkelijker is om onderwijs aan te bieden buiten de schoolse setting, daarvan was ik gecharmeerd. Alles kwam in de situatie van de autistische jongen bij elkaar. Je kan het onderwijs weghalen uit de schoolse setting en werk met de mensen toe naar wat ze nodig hebben. Zo behouden we anders dan bij dagbesteding het toekomstperspectief. Als we jongeren willen meenemen in onze maatschappij, dan is zingeving het allerbelangrijkst.”

Hoe werkt de OZA-route?

“De vervolgvraag was: Hoe werken we dit uit in de regio? We besloten dat dit het beste op basis van casuïstiek kon gebeuren. Zo ontstonden drie werkgroepen: Casuïstiek, Realisatie en Kracht. In de werkgroep Casuïstiek zitten mensen die niet denken vanuit de bestaande ‘pleistertjes’, maar echt doorvragen op de problematiek en de gewenste situatie.”

“Op het moment dat de werkgroep Casuïstiek vastloopt, schakelen we de werkgroep Realisatie in. Dat is nodig in ongeveer 40% van de gevallen. De werkgroep Realisatie kijkt hoe er een doorgang gevonden kan worden met wet- en regelgeving of financiering. Mochten we op dat moment mandaat of de juiste personen missen, dan gaan we door naar de werkgroep Kracht.”

“Zij kunnen de juiste mensen aan tafel krijgen om buiten wet- en regelgeving of financiering een klap op tafel te geven en resultaat te krijgen. Het gaat allemaal om het professionaliseren en samenbrengen van de juiste mensen om zo’n casus heen. Dat is ons uiteindelijke doel. Voor de jongere, want daar doen we het uiteindelijk voor.”