Jongeren die moeilijk lerend zijn, ondervinden regelmatig problemen om maatschappelijk goed te integreren. De oorzaak daarvan ligt op verschillende terreinen. Ten eerste worden deze jongeren door hun omgeving overschat, want uiterlijk is er niets aan hen te zien. Ten tweede herkennen en accepteren ze de eigen beperking niet. Ze willen graag als hun leeftijdsgenoten zijn.
De beperkte cognitieve vermogens werken op negatieve wijze door op sociaal en emotioneel gebied, waardoor de jongere met een licht verstandelijke beperking (lvb) meestentijds een klein netwerk heeft en moeite om gelijkwaardige contacten aan te gaan en te onderhouden. Regelmatig is er bij hen sprake van misbruik door meer gewiekste leeftijdsgenoten. De jongere wil graag deel uitmaken van zijn peergroep, maar door het ontbreken van een goede sociale antenne en moreel kompas zijn het de foute types die hen aandacht geven. Een gevolg daarvan is dat jongeren met een lvb oververtegenwoordigd zijn binnen het juridisch systeem. Tevens is het thuismilieu vaak niet in staat om hen op adequate wijze te ondersteunen tijdens de adolescentieperiode.
Door jarenlange faalervaringen tijdens de leerplichtige leeftijd, al of niet onderkent door de eigen school, hebben deze jongeren bepaalde copingstrategieën ontwikkeld om zich staande te houden. Meestentijds zijn dat echter niet de beste strategieën om hen verder te helpen. Het gedrag is ofwel te agressief, te afwachtend of vermijdend. Daardoor slagen ze er niet in zich een vaste plek in de maatschappij te verwerven en gaan er dingen fout lopen. Steeds ernstiger naarmate de tijd vordert en de juiste steun blijvend ontbreekt.
‘Vaak hoor ik collega’s roepen dat deze jongeren een “levenscoach” nodig hebben’
Dit probleem wordt al jaren onderkent door het speciaal en praktijkonderwijs. Betrokken leerkrachten en ondersteuners besteden bijna standaard een deel van hun eigen tijd, soms nog jaren nadat een leerling de school al heeft verlaten, om plooien glad te strijken. Vaak hoor ik collega’s roepen dat deze jongeren een “levenscoach” nodig hebben om met hen mee te lopen op hun levenspad. Om hen te behoeden voor valkuilen en hen af en toe weer naar het juiste pad terug te leiden. Het is geen dagtaak, maar een levenscoach moet er zijn op het moment dat de situatie erom vraagt. Dit betekent bereikbaarheid en continuïteit van een persoon omdat de relatie gebaseerd moet zijn op wederzijds vertrouwen. Zelf heb ik gemerkt dat sinds de uitvinding van de mobiele telefoon en al de apps die je daarop kunt gebruiken, het onderhouden van contacten veel eenvoudiger is geworden.
Begeleiden en voor zijn
Komend jaar ga ik 16 uur per week aan de slag als transfercoach. Dit houdt in dat ik de leerlingen die dit jaar de school hebben verlaten blijf begeleiden. Dit begeleiden zal voornamelijk bestaan uit het voeren van gesprekken over hun situatie ten aanzien van wonen, werk en vrije tijd en wat daar zo bij komt kijken. Uit het verleden weten we dat leerlingen die met een positief portfolio en een baan de school verlieten, soms na enige maanden zonder werk thuis op de bank zaten, met een depressie en een pak schulden. Door zelf het initiatief tot contact te nemen hopen we escalatie van een probleem voor te zijn. Daarnaast denken we dat de oud-leerling vanwege de bekendheid sneller contact opneemt.
Zo had ik onlangs een gesprek met Tim en diens ouders, die in hun voortuintje van het mooie weer zaten te genieten. Tim had juist zijn MBO-diploma niveau 2 gehaald en werkte ondertussen 4 dagen in de week bij een inpakbedrijf. Toen Tim nog op school zat was het een jongen met een kort lontje en uit het verhaal maakte ik op dat dit lontje nog niet gedoofd was. Hij vertelde dat hij heel blij was met zijn baan en het werk leuk vond, maar dat hij vaak vlak voor 5 uur nog een klus kreeg die ervoor zorgde dat hij 20 minuten na 5 uur, zijn eigenlijke eindtijd pas klaar was met werken. Ik merkte dat dit aan hem was beginnen te vreten. Daarnaast moet vermeld worden dat Tim ook gediagnosticeerd is met een stoornis in het autistisch spectrum, wat zijn denkraam sowieso wat minder flexibel maakt.
Komende week ga ik kennismaken op de werkvloer, ik denk dat hier de lucht geklaard kan worden. Waarschijnlijk handelt men op het bedrijf onbewust van de stress die het Tim oplevert. Per slot van rekening heeft het bedrijf ook toegezegd dat Tim binnenkort op hun kosten voor zijn groot-rijbewijs mag opgaan.